Krystyna Pawłowicz

Polska prawnik specjalizująca się w zakresie prawa gospodarczo-publicznego, nauczycielka akademicka, doktor habilitowany nauk prawnych, w latach 2007–2011 członkini Trybunału Stanu, posłanka na Sejm VII i VIII kadencji, członkini Krajowej Rady Sądownictwa w latach 2011–2019, sędzia Trybunału Konstytucyjnego z kadencją od 5 grudnia 2019 Pani Krystyna Pawłowicz. 6 kwietnia 2021 o godzinie 14:47 Pani Pawłowicz umieszcza transfobiczny wpis na Twitter. Owa prawniczka w mediach zasłynęła z wielu kontrowersyjnych wypowiedzi. Cytat jednej z wypowiedzi jest tytułem tego wpisu. Inne cytaty to:

“To nieprawda. Ja nikogo nie obrażam, a Niesiołowski tak. Nie mówię o ludziach, że są kanaliami, a Niesiołowski owszem. Nie używam jak on wulgaryzmów ani słów uwłaczających innym ludziom. Gdy mówię, że związek homoseksualny jest jałowy, a pomysł ustawy o związkach partnerskich niezgodny z konstytucją, to nikogo nie obrażam. Wiem, że to ich boli, ale prawda czasami boli.”
“Zjawisko związków jednopłciowych jest sprzeczne z naturą. Projekty są sprzeczne z konstytucją, są szkodliwe, niesprawiedliwe, naruszają zasadę równości, prawo do intymności. Ekshibicjonistycznie pozwalają obnosić w przestrzeni publicznej skłonności seksualne, czym naruszają poczucie estetyki i moralności większości Polaków.”
“Jeśli ktoś oswaja mnie z czymś nienaturalnym, z czymś, co jest patologiczne, a dla wielu ludzi obrzydliwe, to uważam, że to jest molestowanie.
Opis: o akcji Kampanii przeciw Homofobii „Rodzice, odważcie się mówić”, zachęcające rodziców osób LGBT do otwartego mówienia o orientacji seksualnej swoich dzieci.”

W stenogramie z 24 posiedzenia Sejmu RP w dniu 24 października 2012, s. 245. w sali obrad plenarnych Sejmu Krystyna Pawłowicz do posła Marka Balta (SLD) krzyknęła: “Spierdalaj”. Zaś o posłach z opozycji mówiła: “Bydło poselskie z lewej strony sali zagraża Sejmowi, posłom i polskim instytucjom”. Myślę, że taka ilość cytatów nam wystarczy, aby nakreślić jaką osobą jest Pani Krystyna Pawłowicz. Język, którym posługuje się ta Pani na zawsze zmienił oblicze polskiego Parlamentu. W czasach przed pojawieniem się Pani Krystyny Pawłowicz w Sejmie za wulgaryzmy oraz niedyplomatyczny język posłowie i posłanki otrzymywali nagany poselskie rozpatrywane przez Komisję Etyki Poselskiej. Do czerwca 2018 roku do Komisji Etyki Poselskiej wpłynęło łącznie 16 wniosków dotyczących pani poseł w 10 różnych sprawach. Przykładowe skargi: Uchwała nr 39/VIII Komisji Etyki Poseslkiej Uchwała nr 41/VIII Komisji Etyki Poselskiej.

Cezary Tomczyk poseł PO, uważa, że wpisy posłanki odzwierciedlają retorykę całej partii i przykład prowadzonej przez partię Jarosława Kaczyńskiego polityki.

Opis wydarzenia

Poniżej cytuję wpis na fanpagu Pana Artura Tusińskiego Burmistrza Miasta Podkowa Leśna z 06.04.2021 (9:44): “Choć artykuł powstał dzięki staraniom osób kontestujących wszystkie moje podejmowane działania na rzecz miasta, to jednak cieszę się, że o granicy wolności słowa i kulturze debaty społecznej zaczniemy mówić w szerszej przestrzeni. Do czego może doprowadzić hejt, widzieliśmy w Gdańsku dwa lata temu. Na razie autorzy hejterskich komentarzy mają poczucie sporej bezkarności, co spowodowała brutalizacja języka w życiu publicznym, ale też przyzwolenie społeczne (przestaliśmy widzieć, słyszeć, reagować). Język nienawiści dotyka nie tylko dorosłych, ale także dzieci i młodzież, co ma często okrutne konsekwencje. Ale to co jest budujące w Podkowie Leśnej, że najliczniejszą grupą przeciwstawiającą się lokalnym hejterom na forach społecznościowych jest młodzież, która ma doskonałe ucho i niestępioną wrażliwość. I dlatego reagowanie ma sens, w skrajnych przypadkach także za pośrednictwem sądu. Wskazywanie na konsekwencję ponoszonych nie tylko czynów, ale także rzucanych słów. Z dyrektorami placówek oświatowych będziemy rozmawiać o prowadzeniu kampanii edukacyjno-informacyjnej związanych z cyberprzemocą, kulturą w sieci itp. skierowanej do młodych ludzi, ale też i do dorosłych. Wierzę w to, że wszyscy chcemy żyć w przyjaznym świecie, także tym wirtualnym, dlatego szanujmy się nawzajem, nawet wtedy, a może zwłaszcza wtedy, kiedy mamy odmienne poglądy bądź wyrażamy negatywną opinię. Da się. Bez oczerniania, pomawiania, zniesławiania i personalnych wycieczek”. Burmistrz w tym wpisie odnosi się do wpisów dwóch mieszkanek Podkowy Leśnej, które bardzo źle oceniają pracę Burmistrza, “Mamy teraz jaśnie pana, który robi z Podkowy Leśnej prywatny folwark”. Burmistrz napisał o wycofaniu się z Podkowy Leśnej inwestorów przez atmosferę, , którą tworzą wymienione mieszkanki. “To co robią te dwie panie, przekracza granice… To hejt, mowa nienawiści” dlatego zdecydował się na pozwanie do sądu mieszkanek. W mojej ocenie ta informacja jest kluczowa i ma największy wpływ na dalszą część wydarzeń, gdyż osoby nieprzychylne Dyrektorce Szkoły, Burmistrzowi mogły poinformować autorkę tweetu, która po kilku dniach tweet usunęła i napisała: „Dla dobra dziecka kasuję swój wtorkowy wpis” i “Sprawa jest o wiele bardziej skomplikowana niż mnie o tym poinformowano. Nie chciałam sprawić przykrości dziecku. Przepraszam Cię.”

7 kwietnia 2021 (12:53) Burmistrz Podkowy Leśnej publikuje kolejny wpis na swoim Fanpage: “Wczoraj pisałem ile hejt może zrobić złego. I także wczoraj ukazał się obrzydliwy tweet sędzi TK Krystyny Pawłowicz uderzający w dobro dziecka naszej szkoły i dyrektora Agnieszkę Hein. Dzisiaj odbyła się narzucona „z góry” kontrola szkoły przez kuratorium, od wczoraj dobijają się dziennikarze. Ze względu na małą społeczność i dobro dziecka staraliśmy się uniknąć rozgłosu, niemniej jednak stało się, mamy już dyskusje w przestrzeni publicznej, także na lokalnych grupach. Z całą odpowiedzialnością informuję, że władze naszej szkoły, ale także miasta Podkowa Leśna są i będą otwarte na potrzeby każdego ucznia, także uczniów transpłciowych. Podstawowym warunkiem dobrostanu psychicznego człowieka jest integracja jego psychiki z ciałem oraz możliwość ekspresji zgodnie z tym, jak się czuje. To oczywiste dla ludzi światłych. Rolą dyrekcji i grona pedagogicznego w szkole jest stworzenia przyjaznego środowiska, wspierającego edukację i zdrowy rozwój dzieci. I taka właśnie jest nasza szkoła – wspierająca i otwarta. Dziecko ma mądrych rodziców, przyjaciół, zrozumienie w szkole, jest otoczone opieką psychologiczną. Od wczoraj wiemy także, że ma ogromne wsparcie w organizacjach działających na rzecz dyskryminowanych mniejszości. Obowiązkiem dorosłych jest ochrona dzieci, o czym zdaje się zapomina posłanka Pawłowicz i osoba, która wyniosła informację poza szkołę. Nie ma naszej zgody na cyniczne wykorzystywanie dzieci do politycznych rozgrywek. I na koniec – szczegóły z tweeta niewiele mają wspólnego z faktami..”.

Wpis z 9 kwietnia 2021 (12:54) Burmistrz Podkowy Leśnej: “I dziecku i podkowiańskiej szkole teraz potrzebny jest spokój. Oraz powrót do normalności. Warto napisać, że pani Krystyna Pawłowicz usunęła swój wpis, a także zamieściła przeprosiny. To cieszy, podobnie jak to, że media szeroko wyraziły swoją głęboką dezaprobatę dla treści tweeta, a nawet te skrajnie prawicowe przynajmniej zachowały daleko posuniętą powściągliwość przedstawiając sprawę. Oburzenie osób z lewej i prawej strony daje nadzieję, że nigdy podobna sytuacja nie będzie miała miejsca. Rzecznik Praw Obywatelskich poinformował nas, że prowadzi postępowanie wyjaśniające m.in. w sprawie podjętych działań przez kuratorium wobec szkoły. W piśmie czytamy też: „Rzecznik Praw Obywatelskich z satysfakcją odnosi się do wszelkich działań podejmowanych przez placówki oświatowe zmierzających do zagwarantowania wolności od dyskryminacji, bezpieczeństwa, komfortu psychicznego umożliwiającego prawidłowy rozwój oraz poszanowania życia prywatnego uczniów i uczennic należących do społeczności LGBTI, w tym osób transpłciowych. Z aprobatą Rzecznik przyjął więc informacje- wynikające z doniesień medialnych – o podjętych w Szkole Podstawowej w Podkowie Leśnej działaniach mających na celu zapewnienie odpowiednich warunków funkcjonowania w społeczności szkolnej, w tym decyzji o uszanowaniu imienia żeńskiego uczennicy, zgodnie z jej płcią odczuwaną”. To bardzo ważny przekaz dla wszystkich jednostek oświatowych.
Dziękuję za płynące zewsząd słowa wsparcia. Państwa reakcje na to co się wydarzyło są bardzo budujące; jestem przekonany, że wspólnie możemy sprawić, że nie będzie przyzwolenia na hejt. Z satysfakcją odnotowałem, że wśród tych tysięcy komentarzy pod moim wczorajszym postem może 20-30 drastycznie łamało zasady szacunku, kultury osobistej czy dobrego smaku. Język w życiu społecznym, w debacie publicznej jest bardzo ważny. Walka z hejtem przyniesie korzyści tylko wtedy, kiedy stanowczo będziemy stawiali opór, ale bez obelg i pogardy. Część z tych wulgarnych komentarzy dotyczyło K. Pawłowicz. Proszę Was, nie zniżajmy się do takiego poziomu. Zmieniajmy świat na lepszy – otwarty, tolerancyjny, z poszanowaniem godności drugiego człowieka.”

Wpis z 9 kwietnia 2021 (12:49) na fanpage Roberta Biedronia: Hejt stop! Dlatego Wiosna Biedronia reaguje i składa zawiadomienie do prokuratury w związku z wpisem sędzi Krystyny Pawłowicz o transpłciowym dziecku. Sędzia Trybunału Konstytucyjnego, Krystyna Pawłowicz, napisała na swoim Twitterze o 10-letniej transpłciowej dziewczynce, która znalazła akceptację ze strony rodziny i szkoły. Polityk ujawniła też miasto i szkołę, tym samym narażając dziewczynkę i jej rodzinę na niebezpieczeństwo. Wpis pani Pawłowicz oburzył wiele osób, jego echa słychać też za granicą. Sędzia przeprosiła, ale mleko się rozlało. Składamy wniosek do prokuratury o możliwości popełnienia przestępstwa przez Krystynę Pawłowicz za naruszenie art. 160 Kodeksu karnego, który mówi o narażeniu człowieka na niebezpieczeństwo. Nie ma na to zgody i takie zachowania absolutnie nie przystoją sędzi Trybunału Konstytucyjnego – mówi posłanka Wanda Nowicka. Czas na kroki prawne. Nagonka na dziecko to skandal, ale oburzenie to za mało! Sędzia Trybunału Konstytucyjnego powinien być “nieskazitelnego charakteru”, a Krystyna z tych dwóch posiada tylko CHARAKTERek. PiSowska ustawa o Statusie sędziego TK mówi wyraźnie, że sędzia Trybunału odpowiada dyscyplinarnie przed Trybunałem za: naruszenie przepisów prawa; uchybienie godności urzędu sędziego Trybunału, naruszenie Kodeksu Etycznego Sędziego Trybunału Konstytucyjnego lub inne nieetyczne zachowanie mogące podważać zaufanie do jego bezstronności lub niezawisłości.

Bartłomiej Ciążyński Doradca Prezydenta Wrocławia ds. Tolerancji i Przeciwdziałania Ksenofobii, Radny Miejski, Wiceprzewodniczący Rady Miejskiej, Radca Prawny na swoim fanpage 9 kwietnia 2021 o 15:13 napisał: “Polska była kiedyś awangardą w kreowaniu ochrony Praw Dziecka. To z inicjatywy Polski została uchwalona w 1989 roku na forum ONZ Konwencja o Prawach Dziecka i do dziś pozostaje najpowszechniejszą Konwencją, bo ratyfikowaną przez 196 państw. A dziś… Krystyna Pawłowicz – sędzia Trybunału (kiedyś) Konstytucyjnego – atakuje dzieci na tt. Mikołaj Pawlak – Rzecznik Praw Dziecka – mówi, że „klaps to nie bicie”. Niektóre szkoły (ostatnio LO w Łodzi) chcą wydalać za opatrzenie zdjęcia błyskawicą Strajku Kobiet. Wstecznictwo i zamordyzm zbierają żniwo☹️”.

Przyzwolenie na dyskryminację

Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń oraz Biuro Edukacji w Urzędzie Miasta St. Warszawy pod redakcją Izabeli Podsiadło-Dacewicz wydało publikacje na temat programu Szkoła Przyjazna Prawom Człowieka. Umieszczę kilka definicji związanych z dyskryminacją z tychże publikacji.

Teoria efektu Ascha, ulegania wbrew świadectwu zmysłów, sądy społeczne czyli to, co sądzimy o „innych” – są odzwierciedleniem gry myśli i uczuć, oddziaływania innych osób oraz czynników zewnętrznych. Kiedy „światło latarki” polityków uprzedzonych pada na grupę „mniejszościową” – wg nich gorszą – wzmacnia uwagę przyczynia się do ich odrzucenia, segregacji i dyskryminacji przez społeczeństwo.

Za dyskryminację instytucjonalną rozumie się niepowodzenie instytucji w zapewnieniu adekwatnych i  profesjonalnych usług odbiorcom, ze względu na ich kolor skóry, kulturę, przynależność etniczną, pochodzenie narodowe lub obywatelstwo. Można to zauważyć w procesach, postawach, zachowaniach mających znamiona dyskryminacji  a wynikających z uprzedzeń, braku wiedzy i refleksji oraz z negatywnych stereotypów wobec pewnej grupy, mniejszości rasowej/ etnicznej/ narodowej/ kulturowej.

Zapytałam osobę niebinarną Teo Łagowską, z którą miałam zaszczyt pracować w Radzie Konsultacyjnej przy Ogólnopolskim Strajku Kobiet w grupie LGBT+ o pomoc w zdefiniowaniu wydarzenia, którego dopuściła się Pani Pawłowicz. Nie ulega wątpliwości, że Pani Pawłowicz po raz kolejny pokazuje swoją transfobię, dopuszcza się kłamstwa i manipulacji, gdyż jako prawicowa patocelebrytka organizuje od lat internetową nagonkę. Głównie w mediach jest znana z hejtu i mowy nienawiści. Szkoła w Podkowie Leśnej wdraża zalecane w światowych standardach traktowanie transpłciowej uczennicy. Przez Panią Pawłowicz sytuacja ta jest demonizowana i pokazywana jako absurd i zachcianka rodziców, padają słowa kłamliwe, że “zlekceważono dane z aktu stanu cywilnego”. Wielokrotnie spotykam się z tym, że osoby posługują się swoimi ksywkami. Gwiazdy sceny muzycznej mają przybrane pseudonimy jak Lady Gaga czy Elton John. Nie każdy używa swoich metrykalnych wersji imienia. Pani Pawłowicz pisze “jak chcieli rodzice” – uczennica ma swoją wolę, swoje prawa i swój i głosu. Prawo polskie wymusza sytuację funkcjonowania osób niebinarnych pod danymi niezgodnymi z aktem stanu cywilnego. Jest to tzw. “test realnego życia” jaki muszą “zdać” osoby transpłciowe przed tranzycją. To co bardzo podkreśla Teo w naszej rozmowie, to jak ważne jest, aby nie sprowadzać tego, co Pani Pawłowicz mówi tylko do hejtu, bo od kiedy jest w partii rządzącej i zajmuje ważne stanowisko, ma bezpośredni wpływ na działanie władzy ustawodawczej i wykonawczej. Za jej tweetem idą nie tylko prawicowi hejterzy, ale także działania kuratorium i osób u władzy. małopolska kurator oświaty Barbara Nowak: „ocena prof. Pawłowicz jest absolutnie trafna” […] „wydaje się wątpliwe, że w wieku dziesięciu lat to dziecko już jest zdecydowanie pewne, że chce być innej płci. Trzeba zdawać sobie sprawę z takiego zdroworozsądkowego podejścia do tego, że dziecko nie ma pojęcia, jak czuje osoba innej płci niż ta, w której się normalnie urodziło. Mówienie zatem, że chce być kimś innym, myślę, że jest w dużej mierze na wyrost (…)”. Przewodnicząca klubu radnych PiS w sejmiku województwa zachodniopomorskiego Małgorzata Jacyna-Witt napisała tweet: “Mam bardzo wysoki poziom empatii w stosunku do 10 letniego dziecka. W związku z tym odebrałabym jego rodzicom prawa rodzicielskie, żeby go dalej nie krzywdzili”. Magdalena Ogórek w swoim kontrowersyjnym programie „W Tyle Wizji” mówiła o Pani Pawłowicz: „ona jest tak atakowana w przestrzeni publicznej, takie historie się wokół niej dzieją, że ja bym usprawiedliwiła człowieka nadwątlony system nerwowy. Ja myślę, że nie ma jasnych zasad w tym życiu mediów społecznościowych co można, a czego nie można. Często jest tak, że polityk jednego obozu coś powie i jest sto interpretacji, tymczasem politycy drugiego obozu mogą mówić, co chcą, opowiadać głupoty, że są królami lwami i się nic nie dzieje”.

Osoby transpłciowe to najbardziej dyskryminowana grupa

Badania przeprowadzone w Polsce przez KPH, Queer UW potwierdzają, że osoby transpłciowe narażone są na większą stygmatyzację, niż osoby cispłciowe w środowisku LGBT. Dyskryminacja osób transpłciowych przybiera formy przemocy fizycznej i są to: zabójstwa, pobicia, popychanie, opluwanie oraz przemocy psychicznej i jest to szykanowanie, wyśmiewanie, żartowanie, przymusowe informowanie o tożsamości płciowej. Mówimy również o przemocy ekonomicznej. Przykładowe problemy osób transpłciowych:

• konieczność używania „starego” imienia i nazwiska zamiast „nowych” danych przed oficjalną zmianą dokumentów,
• transfobiczne żarty i zachowania
• problem z korzystaniem z toalet rozdzielnych płciowo (uczniowie przed pójściem do szkoły nie piją wody, aby nie korzystać z toalet),
• trudności w znalezieniu odpowiednich zajęć wychowania fizycznego, zajęć na siłowni oraz brak możliwości korzystania z preferowanej przebieralni, szatni,
• kłopot z wyjaśnieniem swojej sytuacji pracownicom_kom uczelni, HR.

31 marca w Dzień Widoczności Osób Transpłciowych Jarosław Kaczyński powiedział, że PiS będzie „zaciekle i twardo bronić” społeczeństwa, w którym „kobieta jest kobietą, a mężczyzna jest mężczyzną”. Polityczny atak na transpłciowe osoby zbiega się z procedowanych w Parlamencie projektem obywatelskim Ordo Iuris zakładającym wypowiedzenie konwencji antyprzemocowej „Tak dla rodziny, nie dla gender”. 

Mowa nienawiści

Wypowiedzi (ustne i pisemne) oraz przedstawienia ikonograficzne, które szerzą, promują lub usprawiedliwiają nienawiść, a także podżegają do nienawiści wobec określonych grup społecznych oraz osób należących do tych grup. W piramidzie nienawiści Gordona Allporta, o której pisałam tutaj zaczyna się na pierwszym etapie Słownego braku akceptacji. Mowa nienawiści rodzi się wskutek uprzedzeń. Uprzedzenie jest postawą wobec kogoś, opartą na wyuczonych przekonaniach, zabarwionych emocjonalnie, z gotowością do określonych zachowań, utworzoną w wyniku uogólnień opartych na fałszywych, niekompletnych lub niesprawdzonych informacjach. Jest to niechętne lub wrogie nastawienie wobec danej osoby, wynikające wyłącznie z jej przynależności do określonej grupy i wnioskowanie o cechach tej osoby na podstawie cech przypisanych grupie. Z tym wrogim nastawieniem Pani Pawłowicz od lat atakuje osoby LGBT+.

Cyberprzemoc

Wg profesora Jacka Pyżalskiego cyberprzemoc to to każda informacja lub treść, której celem jest przestraszyć, zawstydzić, nękać czy też zranić innych. Treść jest opublikowana lub wysyłana online. To jest seria agresywnych zachowań, celowo i regularnie skierowanych przeciwko bezbronnej osobie. Pani Pawłowicz od lat publikuje na Twitter agresywną treść skierowaną do osób LGBT+.

Hejt

To negatywne i agresywne komentarze w Internecie lub wrogie odnoszenie się do konkretnych tematów czy też osób. Wg badań dr Kosma Kołodzieja w 2016 roku 70 % młodzieży LGBT+ miało myśli samobójcze, w 2020 roku młodzieży LGBT, która myśli o odebraniu sobie życia jest już 80%. Wiele lat szkoleń, czytania fachowej prasy nauczyło mnie traktować hejt jak problem z uczuciami strony hejtującej, ale kiedy młodzież słyszy od głowy kościoła, że jest tęczową zarazą, od prezydenta, że są ideologią nie ludźmi, od Sędzi TK, że ich związki ją jałowe, to owoce braku edukacji antydyskryminacyjnej i działań popierających mowę nienawiści możemy zobaczyć w poniższych przykładach.

Skutki

Przeciwdziałanie dyskryminacji

Jeśli w firmie zostanie zgłoszony przypadek niedozwolonych praktyk (np. dyskryminacji, mobbingu, molestowania seksualnego), pracodawca ma obowiązek zweryfikować daną sprawę i rozpocząć postępowanie wyjaśniające według wewnętrznej procedury lub na podstawie ogólnie obowiązujących przepisów prawa. Naszym obowiązkiem jako obywateli i obywatelek jest zgłaszać każdorazowo sytuację, którą możemy nazwać dyskryminacją do odpowiednich instyucji i absolutnie nie mieć zgody na postępowanie jakiego się dopuściła Pani Pawłowicz. Kluczowa jest nasza reakcja i pokazanie, że sytuacja jest niewłaściwa. Kolejnym aspektem jest edukacja. Ogromna ilość instytucji i organizacji robi to świetnie. Wiem, że każdy autorytaryzm się kończy. Wdrażajmy edukację równościową w naszych firmach, organizacjach i instytucjach.

Źródło:

1. Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń oraz Biuro Edukacji w Urzędzie Miasta St. Warszawy pod redakcją Izabeli Podsiadło-Dacewicz wydało publikacje na temat programu Szkoła Przyjazna Prawom Człowieka.
2. https://secure.avaaz.org/community_petitions/pl/sejm_1000_92/?fZCwcpb&fbclid=IwAR28Y1dY0Ew4MeVfBg_jeLPG3r7qd9ZwMr1mTnduo83yNHpnUW88SktZYPY
3. https://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,54420,26961427,po-wpisie-krystyny-pawlowicz-o-transplciowej-uczennicy-czy.html?utm_source=facebook.com&utm_medium=SM&utm_campaign=FB_Warszawa_Wyborcza&fbclid=IwAR07OKPRoPbS01Z1sJV5Sn2swaE1kURDR_6eu7bj2pg3cV2wVt2UkEcC5uo
4. https://www.facebook.com/ArturTusinski.BurmistrzMiastaOgroduPodkowaLesna
5. https://warszawa.wyborcza.pl/warszawa/7,54420,26946644,krytykowali-burmistrz-na-facebooku-dostali-przedsadowe-wezwania.html?fbclid=IwAR0gnSkSxdmaiUymF3TNa_F7cKUTvSeeUOuwbdFJZPhb-cuTTzD-nqmS0wo
6. https://pl.wikiquote.org/wiki/Krystyna_Paw%C5%82owicz
7. https://wiadomosci.radiozet.pl/Polska/Wpis-Pawlowicz-o-gejach-Poslanka-w-ogniu-krytyki
8. https://repozytorium.ukw.edu.pl/bitstream/handle/item/6532/Nieetyczna%20niegrzeczna%20czy%20nieregulaminowa%20komunikacja%20Poszukiwanie%20kryteri%C3%B3w%20oceny%20wypowiedzi%20poselskich.pdf?sequence=1&isAllowed=y
9. http://queer.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2019/09/trans-publikacja-studenci.pdf
10. https://www.newsweek.pl/polska/spoleczenstwo/atak-na-transplciowe-dziecko-barbara-nowak-broni-krystyny-pawlowicz/q71ct3k
11. https://oko.press/pawlowicz-przeprasza-transplciowe-dziecko-nie-chcialam-sprawic-przykrosci-za-pozno/