11.02.2020 uczestniczyłam w drugim spotkaniu Zespołu Parlamentarnego ds. Równouprawnienia Osób LGBT, którego tematem była dyskryminacja i nienawiść względem osób LGBT+.

Jednym z gości spotkania był mł. insp. Krzysztof Łaszkiewicz Pełnomocnik Komendanta Głównego Policji ds. Ochrony Praw Człowieka, który mówił o tym, że istnieje Kwestionariusze indywidualnej oceny potrzeb osoby pokrzywdzonej. Przyznam się, że pierwszy raz dowiedziałam się, że istnieje taki kwestionariusz. Jak przejdziecie do drugiej strony, to możecie tam przeczytać: Zagrożenie ponowną wiktymizacją, zastraszaniem lub odwetem – konieczność ochrony osoby pokrzywdzonej, w razie gdy: Sprawca kieruje się motywacją dotyczącą cech osoby pokrzywdzonej, w tym: wiekiem,
płcią, niepełnosprawnością, pochodzeniem etnicznym bądź narodowym, rasą, religią, bezwyznaniowością, orientacją seksualną, tożsamością płciową bądź statusem pobytowym.

W polskim systemie prawa, pokrzywdzeni przestępstwem posiadają tożsame prawa, bez względu na prezentowane poglądy polityczne, wyznanie, rasę, orientację seksualną, niepełnosprawność, wiek, płeć, itp. Zapewnienie ochrony i pomocy dla pokrzywdzonych oraz świadków jest jednym z ustawowych zadań realizowanych przez Policję. Z inicjatywy Biura Kryminalnego KGP, w każdej komendzie wojewódzkiej Policji i Biurze Kryminalnym KGP zostali wyznaczeni funkcjonariusze – koordynatorzy, którzy wspierają zwalczanie tego rodzaju przestępczości. Koordynatorzy wymieniają się informacjami o prowadzonych postępowaniach przygotowawczych oraz doświadczeniami w zakresie realizacji ww. spraw.

Po wymianie korespondencji z Panem Krzysztofem otrzymałam kontakt do podinsp. Hanna Kowalewicz Pełnomocniczki Komendanta Wojewódzkiego Policji w Gdańsku ds. Ochrony Praw Człowieka. Poprosiłam o informacje ile jest wszczętych postępowań przestępstw z nienawiści w miastach województwa pomorskiego. Na początku wyjaśnię akty prawne. Źródło: http://gazeta.policja.pl/997/inne/prawo/91228,Przestepstwa-z-nienawisci-Nr-102-092013.html

Art. 119 par. 1 k.k.

Karalne jest stosowanie przemocy fizycznej lub groźby bezprawnej wobec grupy osób, lub pojedynczej osoby, opartej na motywach dyskryminacyjnych (z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, politycznej, wyznaniowej lub z powodu jej bezwyznaniowości). Należy go odnosić do wszystkich zbiorowości, które mogą być przedmiotem dyskryminacji z racji wyraźnych odrębności z tytułu np. urodzenia, pochodzenia, rasy, religii, głoszonych poglądów politycznych.

Za przemoc zaś uznaje się oddziaływanie środkami fizycznymi, mające na celu uniemożliwić bądź przełamać opór zmuszanego, co ma albo nie dopuścić do powstania lub wykonania jego decyzji woli, albo naciskając aktualnie wyrządzoną dolegliwością na jego procesy motywacyjne, nastawić jego decyzję w pożądanym przez sprawcę kierunku. W literaturze przedmiotu podkreśla się, że przemoc nie musi dotykać bezpośrednio osoby czy też być gwałtem na tej osobie. W związku z tym poglądem wystarczy, by owa przemoc dotykała człowieka lub grupę osób pośrednio przez użycie siły fizycznej na przedmiocie, np. podziurawienie opon w samochodzie w celu unieruchomienia pojazdu.

Groźbą bezprawną jest groźba karalna (vide art. 190 k.k.) i groźba spowodowania postępowania karnego lub rozgłaszania wiadomości uwłaczających czci zagrożonego lub jego osoby najbliższej (vide art. 115 par. 12 k.k.)9. Groźba według omawianego przepisu musi być na tyle realna, by wzbudziła obawę jej spełnienia u pokrzywdzonego, ale nie musi być pomyślana jako groźba w pełni rzeczywista, np. grożenie pistoletem. Należy mieć także na uwadze, że każdy rodzaj groźby musi być skierowany wprost do konkretnej, zindywidualizowanej osoby.

Art. 256 k.k.

Par. 1 tego artykułu określa czynność sprawczą jako propagowanie faszystowskiego lub innego totalitarnego ustroju państwa lub nawoływanie do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość.

Totalitaryzm należy rozumieć jako formę sprawowania rządów polegającą na całkowitym podporządkowaniu jednostki i wszelkich przejawów życia społecznego władzy państwowej. Przykładami ustrojów przejawiających totalitaryzm w XX w. były faszyzm, nazizm i komunizm, zatem tych systemów dotyczy zakaz propagowania wynikający z k.k.

Warunkiem karalności propagowania faszystowskiego lub totalitarnego ustroju państwa jest publiczny charakter zachowania sprawcy – mowa tu więc o propagowaniu wobec większej, bliżej nieokreślonej liczby osób. Nie stanowi zatem przestępstwa dopuszczenie się opisanego zachowania np. na zamkniętym spotkaniu towarzyskim, seminarium naukowym czy w gronie rodzinnym. Odczasownikowa forma rzeczownika propagowanie użyta w analizowanym artykule – zdaniem Sądu Najwyższego – oznacza każde zachowanie polegające na prezentowaniu faszystowskiego lub innego totalitarnego ustroju państwa, w zamiarze przekonania do niego (..), nie musi być połączone z pochwalaniem. Można bowiem coś publicznie pochwalać bez zamiaru propagowania, jak i propagować, nie pochwalając tego, co się propaguje.

Należy więc stwierdzić, że propagowaniem ustroju totalitarnego będzie takie działanie sprawcy, za pomocą którego upowszechnia on jako godne akceptacji założenia ustroju totalitarnego.

Kolejna czynność sprawcza, przez którą można popełnić omawiane przestępstwo, to nawoływanie do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość. Celem tego działania jest sianie nienawiści, silnej niechęci, wrogości do innej osoby czy osób (grup społecznych), prowadzące do konfliktów między grupami ludności na tle wymienionych różnic. Wywoływanie uczuć, takich jak dezaprobata, antypatia, uprzedzenie, niechęć, nie spełni zatem warunku polegającego na wywołaniu nienawiści. W praktyce – jak podkreśla Z. Ćwiąkalski – będą to głównie wypowiedzi wskazujące na uprzywilejowanie, wyższość nad innym narodem, grupą etniczną, rasą lub wyznaniem.

Owo nawoływanie to namawianie, nakłanianie, zachęcanie, skłanianie, podburzanie, podżeganie (bez względu na to, czy odniosło ono skutek). Nie musi być wyrażone głośno, krzykiem lub wołaniem, ale może ono nastąpić po cichu, szeptem, głosem ledwie słyszalnym, tajnie; wystarczy, by było skierowane do większej, bliżej nieokreślonej liczby osób, które przebywają np. na ulicy, na placu czy w otwartym lokalu. Warto pamiętać, że nawoływanie może przybierać postać zarówno słowną, jak taż pisemną, może odbywać się za pomocą gestów, przez rozrzucenie lub rozdawanie ulotek, pism, wyświetlenie filmu, podanie informacji w internecie czy przemarsz z transparentem.

Przechodząc do omówienia czynności sprawczej z art. 256 par. 2 k.k., należy zauważyć, że jest to przestępstwo o charakterze wieloodmianowym. Występek ten można popełnić przez:

• produkowanie – czyli czynności opierające się na działaniach technicznych i organizacyjnych, które są niezbędne do wytworzenia materiału, jakim jest powstanie przedmiotu zawierającego określoną treść (np. przedsiębiorca, producent filmu czy jego reżyser lub scenarzysta, autor książki, autor zdjęć, wydawca czasopisma);
• utrwalanie – rozumiane jako zapisywanie czy powielanie w dowolnej formie (np. na nośniku danych czy poprzez tworzenie kserokopii, mikrofilmów itp.);
• sprowadzanie – polegające na wprowadzaniu takich przedmiotów na terytorium Polski z zagranicy;
• nabycie – czyli uzyskanie od innej osoby przedmiotów wskazanych w kodeksie karnym pod dowolnym tytułem prawnym (np. sprzedaż, darowizna, zamiana);
• przechowywanie – oznaczające przetrzymywanie przedmiotów w miejscu uważanym za bezpieczne,
• posiadanie – będące faktycznym władztwem nad rzeczą;
• prezentowanie – polegające na okazywaniu przedmiotów, które zawierają zakazane treści, w taki sposób, że mogą się z nimi zapoznać inne osoby;
• przewożenie – związane z przemieszczaniem przedmiotów – zarówno w ramach terytorium Polski, jak też poza jej terytorium – przez samego sprawcę przy użyciu dowolnego środka transportu;
• przesyłanie – przyczyniające się do przemieszczenia przedmiotów przez użycie pośrednika, np. poczty czy firmy kurierskiej (a nawet grzecznościowo poproszonej o to osoby); czynność ta nie zostanie zrealizowana w rozumieniu art. 256 par. 2 k.k., kiedy nastąpi przesyłanie treści w formie elektronicznej, ponieważ w takim przypadku nie będzie przedmiotu, który byłby nośnikiem tych treści, a przedmiot taki musi występować, by zostały zrealizowane znamiona przestępstwa.

Przedmiotem wymienionych czynności wykonawczych są:

• druki – otrzymywane m.in. z odbitek drukowych; odbicie obrazu z formy drukowej na podłoże drukowe (np. na papier) – nie będą drukiem np. teksty przepisane ręcznie, ale będą one „innymi przedmiotami”;
• nagrania – zarejestrowane warstwy dźwiękowe, obraz, sekwencje obrazów ruchomych przy użyciu jakiejkolwiek techniki (zapis mechaniczny, magnetyczny, laserowy) i niezależnie od rodzaju użytego nośnika (np. taśma, płyta, dyskietka, kasety magnetofonowe, kasety wideo, płyty kompaktowe i DVD itp.);
• inne przedmioty – rzeczy materialne postrzegane zmysłami jako odrębny element rzeczywistości (np. dysk twardy komputera).

W par. 3 mamy do czynienia z wyłączeniem odpowiedzialności karnej, w przypadku gdy sprawca czynu zabronionego określonego w par. 2 dopuszcza się go w ramach działalności artystycznej, edukacyjnej, kolekcjonerskiej lub naukowej. Oznacza to, że nie będzie odpowiadał za przestępstwo z art. 256 par. 2 przykładowo malarz utrwalający (w celach artystycznych) wizerunek np. Adolfa Hitlera; nauczyciel prezentujący uczniom w czasie lekcji historii w celach dydaktycznych filmy propagujące faszyzm; kolekcjoner zbierający przedmioty będące nośnikami symboliki faszystowskiej (np. odznaki czy ordery) czy nauczyciel akademicki gromadzący analogiczne materiały w związku z przygotowywaną publikacją naukową.

Art. 257 k.k.

Artykuł ten penalizuje zachowania godzące w godność i nietykalność człowieka, polegające na publicznym znieważaniu grupy ludności (adresatem jest zbiorowość) albo poszczególnej osoby (adresatem jest zindywidualizowany członek grupy) z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu jej bezwyznaniowości lub z takich powodów narusza nietykalność cielesną innej osoby.

Określenie znieważa należy rozumieć jako zachowanie, które uwłacza godności człowieka, wyraża pogardę wobec niego. Ocenę danej wypowiedzi jako znieważającej przeprowadzać należy z odwołaniem się do dominujących w społeczeństwie norm obyczajowych. W literaturze przedmiotu pojawiają się stanowiska mówiące, że nie stanowią zniewagi wypowiedzi, z których wynika jedynie pewne lekceważenie danej osoby czy pobłażliwy stosunek do niej. Zniewaga powinna spełniać wymóg obiektywności, czyli chodzi tu o zachowanie będące według powszechnie przyjętych ocen i obyczajów wyrazem pogardy dla człowieka niezależnie od odczuć samego pokrzywdzonego. Nie jest określeniem obiektywnie znieważającym nazwanie np. kogoś protestantem czy baptystą, nawet jeśli sam sprawca tak to określenie postrzega, ale użycie takiej nazwy w postaci zmodyfikowanej będzie z reguły stanowić zniewagę. R.A. Stefański podkreśla także, że znieważającymi nie będą słowa, którymi w powszechnym obiegu określa się dane narodowości, np., nazwanie Czechów „pepiczkami”, Włochów – „makaroniarzami”, należałoby jednak uznać za obrazę nazwanie Francuza „żabojadem”, ponieważ słowo to jest obraźliwe. W większości wypadków ocena określonej wypowiedzi uzależniona będzie od użytego kontekstu. Wspomniany autor, dokonując przeglądu orzecznictwa, wskazał, co może być uznane za zniewagę: wypowiedzenie wyrazów obelżywych, uwłaczające gesty, znaki lub miny, z jakimi wypowiedziano dane wyrazy; (…) pogróżki, słowa wyszydzające lub wyśmiewające drugiego, ubliżające traktowanie.

Znieważenie ma nastąpić publicznie, czyli ze względu na okoliczności lub miejsce ma być dostrzegalne przez nieokreśloną liczbę osób. Zatem za publiczne nie zostanie uznane działanie dokonane przez osoby niebędące w stanie słyszeć lub zrozumieć wypowiadanych słów (np. niemowlęta, osoby nieznające języka, głuchonieme, a także słowa wypowiedziane szeptem lub w miejscu niedostępnym dla innych osób, np. w prywatnym mieszkaniu, w trakcie uroczystości rodzinnej, w celi więziennej).

Naruszenie nietykalności cielesnej to zachowanie sprawcy, które powoduje niechciany kontakt fizyczny ciała ofiary z ciałem sprawcy lub innym przedmiotem czy substancją, ale nie powoduje naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, nie musi też powodować bólu czy innych cierpień fizycznych. Będzie to zdarzenie nienarażające zdrowia na szwank, niepowodujące żadnych zmian anatomicznych lub fizycznych w organizmie człowieka i niepozostawiające na jego ciele żadnych śladów lub – co najwyżej – nieznaczny lub przemijający ślad w postaci niewielkiego i krótkotrwałego zasinienia. Naruszenie nietykalności cielesnej najczęściej dokonywane jest przez uderzenie, ale może też przybrać inną postać, jednak zawsze ingerencja w sferę cielesności pokrzywdzonego będzie dokonywana wbrew jego woli. Do tego rodzaju czynności sprawczej zalicza się m.in.: kopnięcie, uderzenie, np. głową czy kijem, pchnięcie, oblanie nieczystościami, oplucie, poklepywanie czy szarpanie, chwycenie za klapy, zrzucenie czapki lub okularów, uderzenie rękawiczką, rozbicie na ubraniu jajka, umazanie tortem, ciągnięcie za włosy, uciskanie, polanie wodą lub rozpylenie gazu, wyrzucenie za drzwi, potrącenie, ciągnięcie za odzież, obcięcie włosów, spowodowanie upadku, podstawienie nogi, uszczypnięcie, ukłucie szpilką, targanie za włosy, obcięcie brody bądź ogolenie, oblanie farbą, ujęcie, zrzucenie ze schodów, dotknięcie ciała, wymuszony pocałunek bądź przytulenie, zrzucenie kapelusza.

Poniżej prezentuję dane dotyczące przestępstw motywowanych nienawiścią, w ramach informacji publicznej, dotyczące 2019 roku w województwie pomorskim udostępnione na moją prośbę.

KPP	Akt prawny	Postępowania wszczęte
GD KMP Gdańsk	Art. 119 § 1	8
GD KMP Sopot	Art. 119 § 1	1
GD KPP Kartuzy	Art. 119 § 1	1
Podsumowanie całkowite		10
KPP	Akt prawny	Postępowania wszczęte
GD KMP Gdańsk	Art. 256 § 1	13
GD KMP Gdynia	Art. 256 § 1	2
GD KPP Kościerzyna	Art. 256 § 1	1
GD KPP Malbork	Art. 256 § 1	1
GD KPP Nowy Dwór Gd.	Art. 256 § 1	2
GD KPP Starogard Gd.	Art. 256 § 1	1
GD KPP Tczew	Art. 256 § 1	1
Podsumowanie całkowite		21
KPP	Akt prawny	Postępowania wszczęte
GD KMP Gdańsk	Art. 257	13
GD KMP Gdynia	Art. 257	2
GD KMP Słupsk	Art. 257	1
GD KPP Bytów	Art. 257	1
GD KPP Pruszcz Gd.	Art. 257	1
GD KPP Puck	Art. 257	1
Podsumowanie całkowite		19
Podsumowanie całkowite 119, 256, 257		50

W rozmowie z Panią Hanną Kowalewicz pierwsze na co zwróciłam uwagę, to sposób jaki się przedstawiła, powiedziała o sobie Pełnomocniczka Komendanta Wojewódzkiego Policji w Gdańsku ds. Ochrony Praw Człowieka. Drugie, to że ubolewa jako funkcjonariuszka policji, że przestępstwa motywowane nienawiścią nie obejmują cechy orientacja psychoseksualna i tożsamość płciowa. Bardzo cieszą mnie te słowa. Pani Hanna pracuje rok w Komendzie, szkoli około 6 tysięcy funkcjonariuszy i funkcjonariuszek. Wystąpiłam z inicjatywą zorganizowania panelu dyskusyjnego na kolejnej konferencji Business with Diversity z udziałem Pani Hanny, aby mogła powiedzieć jak ważnymi aspektami się zajmuję i z jakich tematów szkoli policjantów i policjantki z województwa pomorskiego.